Απερίγραπτο και άξιο θαυμασμού γεγονός είναι η τελετή του Αγίου Φωτός. Τα θρησκευτικά συναισθήματα των χριστιανών και ιδιαιτέρως των Ορθοδόξων Ελλήνων φτάνουν στο αποκορύφωμα τους και η «ανεκλάλητη» χαρά που τους δωρίζει ο Κύριος είναι το αποτέλεσμα της ευλαβικής συμμετοχής τους, στην αγία αυτή τελετή.
Βρισκόμαστε μπροστά στο μοναδικό γεγονός μέσα στον Κόσμο στο γεγονός της εκπομπής και αναλάμψεως του φωτός από τον Πανάγιο και Ζωοδόχο Τάφο του Σωτήρος.
Την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου από τις πρωινές ώρες κανένας τύπος δεν τηρείται ως προς τις διάφορες θέσεις του αγίου ναού της Αναστάσεως. Οι Άμβωνες, τα Δεσποτικά και τα Στασίδια είναι γεμάτα από πιστούς ανεξαρτήτως φύλου.
Διά της Ωραίας Πύλης εισέρχεται ο τυχών, εντός δε του Ιερού και γύρω από την Αγία Τράπεζα περιμένουν με εγκαρτέρηση την εμφάνιση του Αγίου Φωτός, άνδρες, γυναίκες και παιδιά κάθε ηλικίας.
Σε πιο παλιά εποχή την ημέρα αυτή, του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου, οι ντόπιοι ορθόδοξοι, σκιρτώντες και αγαλλώμενοι περιτρέχον το Άγιο Κουβούκλιο άλλοτε μεν ψάλοντες το «Κύριε Ελέησον» άλλοτε δε πολυχρονίζοντες τον Πατριάρχη της Αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ και άλλοτε απαγγέλοντες στα αραβικά με μεγάλη φωνή στίχους εκδηλώνοντας τη χαρά τους.
Το έθιμο αυτό σήμερα για να μην προκαλείται πολύς θόρυβος και ταραχή επιτρέπεται μόνο λίγο πριν από την ώρα της τελετής και κατά τη διάρκεια αυτής.
Μερί την δωδεκάτην μεσημβρινήν η Αυτού Θειοτάτη Μακαριότης ο Πατριάρχης των Ιεροσολύμων, οι Άγιοι Αρχιερείς μαζί με όλον τον Ιερόν Κλήρον, κατεβαίνουν με μεγάλη Στολή από το Πατριαρχείο, δια της Αναστάσεως και σύμφωνα με την τάξη καταλαμβάνουν τις θέσεις τους στο Άγιο Βήμα του Καθολικού χώρου, ενώ οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα.
Ευθύς αμέσως εκπρόσωποι των Αρμενίων, των Συριάνων και των Κοπτών εισέρχονται εις το Ιερόν Βήμα ασπάζονται την δεξιάν του Πατριάρχου ή του Αρχιερέως που θα τελέσει την τελετήν , για να πάρουν καιρόν, για να μετάσχουν της τελετής του Αγίου Φωτός, σύμφωνα με τους φυλασσομένους ορισμούς του Σουλτάνου που μαρτυρούν την ιδιιοκτητικήν κυριαρχίαν του ελληνικού Έθνους επί του Πανιέρου ναού της Αναστάσεως και του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου.
Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να υπογραμμίσουμε ότι από την προηγούμενη βραδιά που έληξε η ακολουθία του Επιταφίου ο ναός παραμένει σκοτεινός χωρίς ούτε ένα καντήλι αναμμένο.
Και αυτό το Άγιο Κουβούκλιο, δηλαδή, ο Τάφος του Κυρίου, αφού εξετάστηκε καλά και με αντικειμενικά κριτήρια εσωτερικά και πιστοποιήθηκε η εξ ολοκλήρου έλλειψη φωτός ή πηγή φωτός, σφραγίσθηκε εξωτερικά με την ιδιαιτέρα σφραγίδα των «Καβάσιδων» θυρωρών του Αγίου Τάφου.
Όλος ο Ιερός Κλήρος με επικεφαλής τον Πατριάρχη και με τους εκπροσώπους των Αρμενίων, Κοπτών και Συριανών ντυμένοι τις Αρχιερατικές και τις υπόλοιπες κατά βαθμούς ιεροσύνης στολές τους, βγαίνουν από το Ιερό Βήμα, ενώ προπορεύονται βυζαντινά λάβαρα, επευφημεί το πλήθος και οι χοροί ψάλλουν το γνωστό τροπάριον «Την Ανάστασιν Σου Χριστέ Σωτήρ, άγγελοι υμνούσιν εν ουρανοίς, και ημάς τους επί γης καταξίωσον εν καθαρά καρδία.
Σε δοξάζειν» Ακολουθεί περιφορά τρεις φορές γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο. Κατά την δευτέραν περιφοράν σύμφωνα με παλιό έθιμο εισέρχεται στην πομπή ο Αρμένιος εκπρόσωπος και κατά την τρίτην περιφορά ο εκπρόσωπος της Κοπτικής "Εκκλησίας".
Μετά το τέλος της Ιερής Λιτανείας και αφού ψάλλει ο επιλύχνιος ύμνος «Φως ιλαρόν...», όλος ο Κλήρος και οι χοροί εισέρχονται εις το ιερόν του Καθολικού, ενώ ο Πατριάρχης εκδύεται τα άμφια του, το ωμοφόριον, τον σάκκον, και την μήτραν και παραμένει μόνο με κατάλευκο στοιχάριον, επιτραχήλιο και ζώνη.
Ο αρχιθυρωρός ενώπιον του (πλήθους ερευνά τον Πατριάρχην, μήπως υπάρχει κάτι για παραγωγή φωτός και αφαιρεί τις σφραγίδες που υπάρχον στις πόρτες του Κουβουκλίου.
Ο Μακαριώτατος παραλαμβάνει από τους Διακόνους δέσμες κεριών σβηστών και με κατάνυξη, αγωνία και ταπείνωση εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο, ενώ ο Αρμένιος Πατριάχης με τον Γέροντα Δραγουμάνο παραμένουν στον προθάλαμο (τον του Αγίου Λίθου) και κλείνεται η Θύρα.
Άκρα σιγή, συγκίνηση και βαθιά πίστη επικρατούν στο παρευρισκόμενο πλήθος, οι αναπνοές κρατούνται, προσευχές αναπέμπονται και βαθιά συγκίνηση έχει καταλάβει τους πάντες που τα βλέμματα τους είναι στραμμένα προς το Άγιο Κουβούκλιο και τον ουράνιο χώρο, ενώ οι καρδιές όλων δονούνται από πίστη, θαυμασμό και ελπίδα.
Ο Πατριάρχης γονυπετής προ του Ζωοδόχου Τάφου προσεύχεται προς τον Σταυρωθέντα υπέρ ημών, όπως παραπέμψει δια της δυνάμεως Του το Άγιον Φως και αναδείξει τούτο «λυτήριον αμαρτημάτων», απαγγέλων την ακόλουθον Ευχήν: «Την αφάτω Σου ευσαπλαχνία εαυτόν κενώσαντα και τω φωτί της εαυτού επιγνώσεως τα εν σκότει διαπορευόμενα Έθνη καταλάμψαντα και δια της εν Άδη καθόδου τα ουράνια και τα επίγεια και τα καταχθόνια φωτός πληρώσαντα, όπως το εκ του φωτοφόρου τάφου Αυτού τοις Πιστοίς διδόμενον φως αναδείξη Αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον και νοσημάτων αλεξιτήριον και ευλογήση και αγιάση τους ευλαβώς αυτού απτομένους, δω δε αυτοίς περιπατείν εν τω φωτί των εντολών αυτού ως τέκνα φωτός».
Μετά από παρέλευση λίγων λεπτών τη νεκρική σιγή διαδέχεται βοή συμμιγής, ικανή να σκίσει το καταπέτασμα του ουρανού και να σείσει τους υψηλούς θόλους του, «το Άγιον Φως, το Άγιον Φως».
Είναι η θαυμαστή στιγμή που ο Πατριάρχης εξέρχεται από το Άγιο Κουβούκλιο, βαθύτατα συγκινημένος, με φανερό τον κόπο από την αγωνία και προτείνει τους αναμμένους πυρσούς με το Άγιον Φως.
Είναι οι πυρσοί, κατασκευάσματα των ανθρώπων που δέχτηκαν το άκτιστο Θεϊκό φως σαν αιώνιοι μάρτυρες της Θείας δημιουργίας, της Θείας Προνοίας και της απέραντης αγάπης του Θεού.
Το Άγιο Φως παραλαμβάνει πρώτα, σύμφωνα με το έθιμο, προνομιούχος αραβική οικογένεια, η οποία το μεταφέρει αστραπιαία μέσα στο Άγιο Βήμα όπου το παραλαμβάνει ο Σκευοφύλακας του Παναγίου Τάφου που το μεταδίδει στους υπόλοιπους χριστιανούς.
Οι Αρμένιοι, οι Κόπτες και οι Συριανοί παραλαμβάνουν το Άγιο Φως από μία οπή του Αγίου Κουβουκλίου, που βρίσκεται στο αριστερό του εισερχομένου σ' αυτό, και το μεταλαμπαδεύουν στους παρισταμένους ομοφύλους τους.
Οι ευρισκόμενοι (μέσα) στον Πανίερο ναό της Αναστάσεως υποδέχονται το ανατείλαν από τον Τάφο του Κυρίου Άγιο Φως κάτω από τους ρυθμικούς ήχους των κωδώνων και των βαρύγδουπων σημάντρων και ακαριαία ο ναός μεταβάλλεται σε θάλασσα φωτός και το σκοτάδι του ναού μεταβάλλεται σε πάμφωτο μεγαλείο, όπως και το σκοτάδι της αγνοίας διαλύεται στον άνθρωπο που δέχεται το φως της λυτρωτικής πίστης.
Ο Πατριάρχης αναρπάζεται από το πλήθος και μεταφέρεται θριαμβευτικά μέχρι το Άγιο Βήμα, ενώ οι χοροί ψάλλουν το: «ανάστα ο θεός, κρίνων την Γήν, ότι Συ κατακληρομήσεις εν πάσι τοις Έθνεσι»
Ευθύς αμέσως ο Πατριάρχης ο εντεταλμένος Αρχιερεύς τελεί την Θείαν λειτουργίαν του Μεγάλου Βασιλείου στο Καθολικό του ναού, ενώ τεταγμένοι μοναχοί πλένουν με απόσταγμα από άνθη το μάρμαρο του Παναγίου Τάφου.
Ο λαός διασκορπίζεται με αναμμένα κεριά στα χέρια, και οι Ορθόδοξοι Άραβες από τα γειτονικά χωριά μεταφέρουν το Άγιο Φως με ταχύτητα στους τόπους τους, όπου οι κάτοικοι τους υποδέχονται με επευφημίες, χειροκροτήματα και αλαλαγμούς.
Από τη στιγμή αυτή, όλα τα σβηστά καντήλια των ναών στα Ιεροσόλυμα και στα περίχωρα ανάβουν και διατηρούν το Άγιο Φως μέχρι το επόμενο έτος.
Εκ του βιβλίου "Το Άκτιστον και Θείον Άγιον Φως του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου του Χριστού.
Ιερομονάχου π. Τρύφωνος Σ. Κατσαρού
Βρισκόμαστε μπροστά στο μοναδικό γεγονός μέσα στον Κόσμο στο γεγονός της εκπομπής και αναλάμψεως του φωτός από τον Πανάγιο και Ζωοδόχο Τάφο του Σωτήρος.
Την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου από τις πρωινές ώρες κανένας τύπος δεν τηρείται ως προς τις διάφορες θέσεις του αγίου ναού της Αναστάσεως. Οι Άμβωνες, τα Δεσποτικά και τα Στασίδια είναι γεμάτα από πιστούς ανεξαρτήτως φύλου.
Διά της Ωραίας Πύλης εισέρχεται ο τυχών, εντός δε του Ιερού και γύρω από την Αγία Τράπεζα περιμένουν με εγκαρτέρηση την εμφάνιση του Αγίου Φωτός, άνδρες, γυναίκες και παιδιά κάθε ηλικίας.
Σε πιο παλιά εποχή την ημέρα αυτή, του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου, οι ντόπιοι ορθόδοξοι, σκιρτώντες και αγαλλώμενοι περιτρέχον το Άγιο Κουβούκλιο άλλοτε μεν ψάλοντες το «Κύριε Ελέησον» άλλοτε δε πολυχρονίζοντες τον Πατριάρχη της Αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ και άλλοτε απαγγέλοντες στα αραβικά με μεγάλη φωνή στίχους εκδηλώνοντας τη χαρά τους.
Το έθιμο αυτό σήμερα για να μην προκαλείται πολύς θόρυβος και ταραχή επιτρέπεται μόνο λίγο πριν από την ώρα της τελετής και κατά τη διάρκεια αυτής.
Μερί την δωδεκάτην μεσημβρινήν η Αυτού Θειοτάτη Μακαριότης ο Πατριάρχης των Ιεροσολύμων, οι Άγιοι Αρχιερείς μαζί με όλον τον Ιερόν Κλήρον, κατεβαίνουν με μεγάλη Στολή από το Πατριαρχείο, δια της Αναστάσεως και σύμφωνα με την τάξη καταλαμβάνουν τις θέσεις τους στο Άγιο Βήμα του Καθολικού χώρου, ενώ οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα.
Ευθύς αμέσως εκπρόσωποι των Αρμενίων, των Συριάνων και των Κοπτών εισέρχονται εις το Ιερόν Βήμα ασπάζονται την δεξιάν του Πατριάρχου ή του Αρχιερέως που θα τελέσει την τελετήν , για να πάρουν καιρόν, για να μετάσχουν της τελετής του Αγίου Φωτός, σύμφωνα με τους φυλασσομένους ορισμούς του Σουλτάνου που μαρτυρούν την ιδιιοκτητικήν κυριαρχίαν του ελληνικού Έθνους επί του Πανιέρου ναού της Αναστάσεως και του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου.
Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να υπογραμμίσουμε ότι από την προηγούμενη βραδιά που έληξε η ακολουθία του Επιταφίου ο ναός παραμένει σκοτεινός χωρίς ούτε ένα καντήλι αναμμένο.
Και αυτό το Άγιο Κουβούκλιο, δηλαδή, ο Τάφος του Κυρίου, αφού εξετάστηκε καλά και με αντικειμενικά κριτήρια εσωτερικά και πιστοποιήθηκε η εξ ολοκλήρου έλλειψη φωτός ή πηγή φωτός, σφραγίσθηκε εξωτερικά με την ιδιαιτέρα σφραγίδα των «Καβάσιδων» θυρωρών του Αγίου Τάφου.
Όλος ο Ιερός Κλήρος με επικεφαλής τον Πατριάρχη και με τους εκπροσώπους των Αρμενίων, Κοπτών και Συριανών ντυμένοι τις Αρχιερατικές και τις υπόλοιπες κατά βαθμούς ιεροσύνης στολές τους, βγαίνουν από το Ιερό Βήμα, ενώ προπορεύονται βυζαντινά λάβαρα, επευφημεί το πλήθος και οι χοροί ψάλλουν το γνωστό τροπάριον «Την Ανάστασιν Σου Χριστέ Σωτήρ, άγγελοι υμνούσιν εν ουρανοίς, και ημάς τους επί γης καταξίωσον εν καθαρά καρδία.
Σε δοξάζειν» Ακολουθεί περιφορά τρεις φορές γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο. Κατά την δευτέραν περιφοράν σύμφωνα με παλιό έθιμο εισέρχεται στην πομπή ο Αρμένιος εκπρόσωπος και κατά την τρίτην περιφορά ο εκπρόσωπος της Κοπτικής "Εκκλησίας".
Μετά το τέλος της Ιερής Λιτανείας και αφού ψάλλει ο επιλύχνιος ύμνος «Φως ιλαρόν...», όλος ο Κλήρος και οι χοροί εισέρχονται εις το ιερόν του Καθολικού, ενώ ο Πατριάρχης εκδύεται τα άμφια του, το ωμοφόριον, τον σάκκον, και την μήτραν και παραμένει μόνο με κατάλευκο στοιχάριον, επιτραχήλιο και ζώνη.
Ο αρχιθυρωρός ενώπιον του (πλήθους ερευνά τον Πατριάρχην, μήπως υπάρχει κάτι για παραγωγή φωτός και αφαιρεί τις σφραγίδες που υπάρχον στις πόρτες του Κουβουκλίου.
Ο Μακαριώτατος παραλαμβάνει από τους Διακόνους δέσμες κεριών σβηστών και με κατάνυξη, αγωνία και ταπείνωση εισέρχεται στον Πανάγιο Τάφο, ενώ ο Αρμένιος Πατριάχης με τον Γέροντα Δραγουμάνο παραμένουν στον προθάλαμο (τον του Αγίου Λίθου) και κλείνεται η Θύρα.
Άκρα σιγή, συγκίνηση και βαθιά πίστη επικρατούν στο παρευρισκόμενο πλήθος, οι αναπνοές κρατούνται, προσευχές αναπέμπονται και βαθιά συγκίνηση έχει καταλάβει τους πάντες που τα βλέμματα τους είναι στραμμένα προς το Άγιο Κουβούκλιο και τον ουράνιο χώρο, ενώ οι καρδιές όλων δονούνται από πίστη, θαυμασμό και ελπίδα.
Ο Πατριάρχης γονυπετής προ του Ζωοδόχου Τάφου προσεύχεται προς τον Σταυρωθέντα υπέρ ημών, όπως παραπέμψει δια της δυνάμεως Του το Άγιον Φως και αναδείξει τούτο «λυτήριον αμαρτημάτων», απαγγέλων την ακόλουθον Ευχήν: «Την αφάτω Σου ευσαπλαχνία εαυτόν κενώσαντα και τω φωτί της εαυτού επιγνώσεως τα εν σκότει διαπορευόμενα Έθνη καταλάμψαντα και δια της εν Άδη καθόδου τα ουράνια και τα επίγεια και τα καταχθόνια φωτός πληρώσαντα, όπως το εκ του φωτοφόρου τάφου Αυτού τοις Πιστοίς διδόμενον φως αναδείξη Αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον και νοσημάτων αλεξιτήριον και ευλογήση και αγιάση τους ευλαβώς αυτού απτομένους, δω δε αυτοίς περιπατείν εν τω φωτί των εντολών αυτού ως τέκνα φωτός».
Μετά από παρέλευση λίγων λεπτών τη νεκρική σιγή διαδέχεται βοή συμμιγής, ικανή να σκίσει το καταπέτασμα του ουρανού και να σείσει τους υψηλούς θόλους του, «το Άγιον Φως, το Άγιον Φως».
Είναι η θαυμαστή στιγμή που ο Πατριάρχης εξέρχεται από το Άγιο Κουβούκλιο, βαθύτατα συγκινημένος, με φανερό τον κόπο από την αγωνία και προτείνει τους αναμμένους πυρσούς με το Άγιον Φως.
Είναι οι πυρσοί, κατασκευάσματα των ανθρώπων που δέχτηκαν το άκτιστο Θεϊκό φως σαν αιώνιοι μάρτυρες της Θείας δημιουργίας, της Θείας Προνοίας και της απέραντης αγάπης του Θεού.
Το Άγιο Φως παραλαμβάνει πρώτα, σύμφωνα με το έθιμο, προνομιούχος αραβική οικογένεια, η οποία το μεταφέρει αστραπιαία μέσα στο Άγιο Βήμα όπου το παραλαμβάνει ο Σκευοφύλακας του Παναγίου Τάφου που το μεταδίδει στους υπόλοιπους χριστιανούς.
Οι Αρμένιοι, οι Κόπτες και οι Συριανοί παραλαμβάνουν το Άγιο Φως από μία οπή του Αγίου Κουβουκλίου, που βρίσκεται στο αριστερό του εισερχομένου σ' αυτό, και το μεταλαμπαδεύουν στους παρισταμένους ομοφύλους τους.
Οι ευρισκόμενοι (μέσα) στον Πανίερο ναό της Αναστάσεως υποδέχονται το ανατείλαν από τον Τάφο του Κυρίου Άγιο Φως κάτω από τους ρυθμικούς ήχους των κωδώνων και των βαρύγδουπων σημάντρων και ακαριαία ο ναός μεταβάλλεται σε θάλασσα φωτός και το σκοτάδι του ναού μεταβάλλεται σε πάμφωτο μεγαλείο, όπως και το σκοτάδι της αγνοίας διαλύεται στον άνθρωπο που δέχεται το φως της λυτρωτικής πίστης.
Ο Πατριάρχης αναρπάζεται από το πλήθος και μεταφέρεται θριαμβευτικά μέχρι το Άγιο Βήμα, ενώ οι χοροί ψάλλουν το: «ανάστα ο θεός, κρίνων την Γήν, ότι Συ κατακληρομήσεις εν πάσι τοις Έθνεσι»
Ευθύς αμέσως ο Πατριάρχης ο εντεταλμένος Αρχιερεύς τελεί την Θείαν λειτουργίαν του Μεγάλου Βασιλείου στο Καθολικό του ναού, ενώ τεταγμένοι μοναχοί πλένουν με απόσταγμα από άνθη το μάρμαρο του Παναγίου Τάφου.
Ο λαός διασκορπίζεται με αναμμένα κεριά στα χέρια, και οι Ορθόδοξοι Άραβες από τα γειτονικά χωριά μεταφέρουν το Άγιο Φως με ταχύτητα στους τόπους τους, όπου οι κάτοικοι τους υποδέχονται με επευφημίες, χειροκροτήματα και αλαλαγμούς.
Από τη στιγμή αυτή, όλα τα σβηστά καντήλια των ναών στα Ιεροσόλυμα και στα περίχωρα ανάβουν και διατηρούν το Άγιο Φως μέχρι το επόμενο έτος.
Εκ του βιβλίου "Το Άκτιστον και Θείον Άγιον Φως του Παναγίου και Ζωοδόχου Τάφου του Χριστού.
Ιερομονάχου π. Τρύφωνος Σ. Κατσαρού
