Η Αγία Βαρβάρα έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Μαξιμιανού (286 – 305 μ.Χ.) και ήταν κόρη του ειδωλολάτρη Διοσκόρου ο οποίος ήταν από τους πιο πλούσιους ειδωλολάτρες της Ηλιουπόλεως.
Ο πατέρας της λόγω της σωματικής ωραιότητας της Αγίας, την φύλαγε κλεισμένη εντός πύργου. Δεν γνωρίζουμε που διδάχθηκε τις χριστιανικές αλήθειες, καθώς ο πατέρας της ήταν φανατικός
ειδωλολάτρης, λόγος για τον οποίο άλλωστε προσπάθησε να κρατήσει κρυφή την πίστη της στον Τριαδικό Θεό. Ένα τυχαίο περιστατικό, όμως, την πρόδωσε.
Ο πατέρας της πληροφορήθηκε από τεχνίτες ότι η Αγία ζήτησε να τις ανοίξουν τρία παράθυρα στον πύργο όπου ήταν έγκλειστη, στο όνομα της Αγίας Τριάδος και, έτσι, βεβαιώθηκε ότι η κόρη του είχε γίνει Χριστιανή.
Εξοργίσθηκε τόσο που την κυνήγησε εντός του πύργου με το ξίφος του για να την φονεύσει. Η Αγία κατέφυγε στα όρη, αλλά ο πατέρας της την συνέλαβε και την παρέδωσε στον τοπικό άρχοντα, Μαρκιανό, κατηγορώντας την για την πίστη της. Όταν ανακρίθηκε, ομολόγησε με παρρησία την πίστη της στον Χριστό και καθύβρισε τα είδωλα. Μετά από φρικτά βασανιστήρια, διεπομπέφθη γυμνή στην πόλη και τέλος σφαγιάσθηκε από τον ίδιο τον πατέρα της. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη.
Η σύναξη της Αγίας ετελείτο στο μαρτύριο αυτής, στον Βασιλίσκο πλησίον της αγίας Ζηναΐδος.
Τα Λείψανα της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας διαφυλάχθηκαν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι τον 11ο αιώνα μ.Χ.., οπότε ένα μέρος τους μεταφέρθηκε στη Βενετία, όταν Δόγης ήταν Ο Πέτρος Β’ Orseol (991 – 1009 μ.Χ.). Τα Λείψανα μεταφέρθηκαν από την Πριγκίπισσα Μαρία Αργυροπούλα, η οποία νυμφεύθηκε τον γιό του Δόγη Πρίγκιπα Ιωάννη. (Σύμφωνα με μέρος των πηγών – Ιωάννη τον Διάκονο και Ανδρέα Δάνδολο – η Μαρία ήταν ανιψιά ή και αδελφή των Αυτοκρατόρων Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου και Κωνσταντίνου Η’, όμως το πλέον πιθανό είναι να ήταν μία από τις αδελφές του μελλοντικού Αυτοκράτορα Ρωμανού Γ’).
Ο Πριγκιπικός Γάμος ευλογήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, με παρανύμφους τους Αυτοκράτορες. Μάλιστα η παραμονή του ζεύγους στη Βασιλεύουσσα παρατάθηκε μέχρι το 1004 μ.Χ. (εκεί γεννήθηκε και το πρώτο παιδί τους).
Στη Βενετία τα Λείψανα της Μεγαλομάρτυρος κατατέθηκαν στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μάρκου. Ο Ιωάννης πέθανε από πανώλη στη Βενετία, το 1009 μ.Χ. Μετά τον θάνατό του δύο αδέλφια του, ο Επίσκοπος του Τορτσέλλο Όρσο και η Φιληκίτη, Ηγουμένη της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου επίσης στο Τορτσέλλο, πέτυχαν την μεταφορά των Λειψάνων στη Μονή αυτή, όπου παρέμειναν μέχρι τον 18ο αιώνα μ.Χ.
Τα Λείψανα μεταφέρθηκαν και πάλι στο Ναό του Αγίου Μάρκου κατά την περίοδο των Ναπολεοντίων Πολέμων, όπου και σήμερα φυλάσσονται. Πάντως μέρος τους παρέμεινε και στη Μονή του Τορτσέλλο. Δεν είναι γνωστό πότε και κάτω από ποιες συνθήκες η Κάρα της Αγίας μεταφέρθηκε στο Μοντεκοτίνι της Ιταλίας, όπου σήμερα φυλάσσεται, όπως και το μέρος των Λειψάνων που φυλάσσεται στο Ρωμαιοκαθολικό Ναό του Ριέτι.
Επίσης, κατά το 12ο αιώνα μ.Χ., μέρος υπολοίπων λειψάνων της Αγίας μεταφέρθηκαν από την Κωνσταντινούπολη στο Μοναστήρι του Αγίου Μιχαήλ με τους Χρυσούς Τρούλους στο Κίεβο, όπου παρέμειναν ως το 1930 μ.Χ., όταν μεταφέρθηκαν εκ νέου στον Καθεδρικό Ναό του Αγ. Βλαδίμηρου στην ίδια πόλη.
Την 1η Ιουνίου 2003 μ.Χ., μετά από ενέργειες του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστοδούλου προς την Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή της Βενετίας και τον Επίσκοπό της Άγγελο Scolla, δόθηκε μέρος των Λειψάνων της Αγίας στην Εκκλησία της Ελλάδος.
Το Λείψανο παραλήφθηκε με τις δέουσες τιμές από τον Γενικό Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας Επίσκοπο Φαναρίου Αγαθάγγελο και κατατέθηκε στο ομώνυμο Προσκύνημα του Δήμου Αγίας Βαρβάρας Αττικής.
Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σ΄ άλλες Χώρες Αγία προστάτις πυροβολικού. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε ως Προστάτις του όπλου αυτού το 1828 μ.Χ. όπου και αναφέρεται η πρώτη σχετική τελετή με δοξολογία και παράθεση στη συνέχεια γεύματος όπου έλαβαν μέρος αξιωματικοί και οπλίτες πυρβολητές.
Στη Ορθόδοξη εικονογραφία η Αγία Βαρβάρα ζωγραφίζεται πολλές φορές μ’ ένα ποτήριο στο χέρι όντας προστάτιδα ενάντια στο αιφνίδιο θάνατο και μη θέλοντας να στερηθούν οι ετοιμοθάνατοι την θεία κοινωνία. Συχνά τη συναντούμε κοντά σ΄ έναν πύργο (με τρία παράθυρα) ή κρατώντας ένα βιβλίο (για τους ετοιμοθάνατους) ή ένα κλαδί φοίνικα.
Το θαύμα στο Πολυδένδρι
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων του Πολυδενδρίου, τις οποίες συνέλεξε το 1986 ο εφημέριος του χωριού, στα 1917 έπεσε επιδημία ευλογιάς στο χωριό. Πολλοί αρρώστησαν κι οχτώ απ’ αυτούς πέθαναν ενώ ήσαν κι άλλοι ετοιμοθάνατοι. Δύο από τους νεκρούς ήσαν απ’ το Γραμματικό γι’αυτό όλοι υποθέσανε ότι η αρρώστεια ήρθε από κει. Όλοι πανικοβλήθηκαν.
Πολλοί πήραν τά βουνά. Η χωροφυλακή απέκλεισε τά σπίτια στα οποία υπήρχαν άρρωστοι, καθώς και τους γύρω δρόμους, για να εμποδίσουν την εξάπλωση της επιδημίας. Άλλοι έπιασαν το πηγάδι της πλατείας και τις βρύσες του χωριού για να εμποδίσουν τους αρρώστους να μολύνουν το νερό.
Οι δυστυχείς άρρωστοι πήγαιναν στη δεξαμενή έξω από το χωριό για να πάρουν νερό. Τους νεκρούς δεν τους διάβαζαν στην Εκκλησία. Ο εφημέριος του χωριού ο παπα-Γιάννης ο Τσάκας κρυφά διάβασε μερικούς. Κάποιος γέροντας διηγείται:
«Κάποιον από τους νεκρούς τον πήγα εγώ σέρνοντας από το σπίτι στην Εκκλησία, νύχτα και τον θάψαμε. Μετά εγώ πήρα την κάπα του και κοιμήθηκα αλλά δεν κόλλησα την αρρώστεια».Πάνω στα μνήματα ρίχνανε ασβέστη για να μη μεταδοθεί η επιδημία.
Μέσα σ’αυτή την κατάσταση της απελπισίας και του πανικού, όπως διηγήθηκε η Άννα Βασιλάκου, ένα μικρό παιδί, ίσαμε 10 χρονών, ο Παναγιώτης Σπυρ. Σωτήρχος είδε σε όραμα στο εικονοστάσι την Αγία Βαρβάρα, η οποία του είπε:
«Να έρθετε να με πάρετε για να διώξω την αρρώστεια».Τότε ο παπα-Γιάννης με τους επιτρόπους της εκκλησίας πήγαν στο Αιγάλεω, στο ναό της Αγίας Βαρβάρας κι από κει με αυτοκίνητο έφεραν την θαυματουργή εικόνα της μέχρι τη διασταύρωση του χωριού.
Εκεί οι χριστιανοί την υποδέχθηκαν με ευλάβεια, συγκίνηση και κλάμματα, ενώ όλος ο δρόμος ήταν στρωμένος με δάφνες. Πέφτανε στην εικόνα και φώναζαν: «Βοήθησέ μας Αγία Βαρβάρα! Διώξε την αρρώστεια.» Έπειτα λιτάνευσαν την εικόνα γύρω απ’ το χωριό κι αμέσως-Θαύμα φοβερό!-η επιδημία έπαυσε.
Όχι μόνο δεν αρρώστησαν άλλοι, αλλά και όλοι οι άρρωστοι έγιναν καλά.
Από τότε, αυθόρμητα κι από ευγνωμοσύνη καθιερώθηκε στο Πολυδένδρι η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας σαν αργία. Έφτιαξαν εικόνα της Αγίας και οι κάτοικοι του Πολυδενδρίου πανηγυρίζουν με λαμπρότητα το θαύμα αυτό στις 15 Ιουλίου, την ημέρα δηλαδή που κατέφθασε στο χωριό τους η εικόνα της Αγίας, σαν απεσταλμένη του Σωτήρος Χριστού.
Ο πατέρας της λόγω της σωματικής ωραιότητας της Αγίας, την φύλαγε κλεισμένη εντός πύργου. Δεν γνωρίζουμε που διδάχθηκε τις χριστιανικές αλήθειες, καθώς ο πατέρας της ήταν φανατικός
ειδωλολάτρης, λόγος για τον οποίο άλλωστε προσπάθησε να κρατήσει κρυφή την πίστη της στον Τριαδικό Θεό. Ένα τυχαίο περιστατικό, όμως, την πρόδωσε.
Ο πατέρας της πληροφορήθηκε από τεχνίτες ότι η Αγία ζήτησε να τις ανοίξουν τρία παράθυρα στον πύργο όπου ήταν έγκλειστη, στο όνομα της Αγίας Τριάδος και, έτσι, βεβαιώθηκε ότι η κόρη του είχε γίνει Χριστιανή.
Εξοργίσθηκε τόσο που την κυνήγησε εντός του πύργου με το ξίφος του για να την φονεύσει. Η Αγία κατέφυγε στα όρη, αλλά ο πατέρας της την συνέλαβε και την παρέδωσε στον τοπικό άρχοντα, Μαρκιανό, κατηγορώντας την για την πίστη της. Όταν ανακρίθηκε, ομολόγησε με παρρησία την πίστη της στον Χριστό και καθύβρισε τα είδωλα. Μετά από φρικτά βασανιστήρια, διεπομπέφθη γυμνή στην πόλη και τέλος σφαγιάσθηκε από τον ίδιο τον πατέρα της. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη.
Η σύναξη της Αγίας ετελείτο στο μαρτύριο αυτής, στον Βασιλίσκο πλησίον της αγίας Ζηναΐδος.
Τα Λείψανα της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας διαφυλάχθηκαν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι τον 11ο αιώνα μ.Χ.., οπότε ένα μέρος τους μεταφέρθηκε στη Βενετία, όταν Δόγης ήταν Ο Πέτρος Β’ Orseol (991 – 1009 μ.Χ.). Τα Λείψανα μεταφέρθηκαν από την Πριγκίπισσα Μαρία Αργυροπούλα, η οποία νυμφεύθηκε τον γιό του Δόγη Πρίγκιπα Ιωάννη. (Σύμφωνα με μέρος των πηγών – Ιωάννη τον Διάκονο και Ανδρέα Δάνδολο – η Μαρία ήταν ανιψιά ή και αδελφή των Αυτοκρατόρων Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου και Κωνσταντίνου Η’, όμως το πλέον πιθανό είναι να ήταν μία από τις αδελφές του μελλοντικού Αυτοκράτορα Ρωμανού Γ’).
Ο Πριγκιπικός Γάμος ευλογήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, με παρανύμφους τους Αυτοκράτορες. Μάλιστα η παραμονή του ζεύγους στη Βασιλεύουσσα παρατάθηκε μέχρι το 1004 μ.Χ. (εκεί γεννήθηκε και το πρώτο παιδί τους).
Στη Βενετία τα Λείψανα της Μεγαλομάρτυρος κατατέθηκαν στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μάρκου. Ο Ιωάννης πέθανε από πανώλη στη Βενετία, το 1009 μ.Χ. Μετά τον θάνατό του δύο αδέλφια του, ο Επίσκοπος του Τορτσέλλο Όρσο και η Φιληκίτη, Ηγουμένη της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου επίσης στο Τορτσέλλο, πέτυχαν την μεταφορά των Λειψάνων στη Μονή αυτή, όπου παρέμειναν μέχρι τον 18ο αιώνα μ.Χ.
Τα Λείψανα μεταφέρθηκαν και πάλι στο Ναό του Αγίου Μάρκου κατά την περίοδο των Ναπολεοντίων Πολέμων, όπου και σήμερα φυλάσσονται. Πάντως μέρος τους παρέμεινε και στη Μονή του Τορτσέλλο. Δεν είναι γνωστό πότε και κάτω από ποιες συνθήκες η Κάρα της Αγίας μεταφέρθηκε στο Μοντεκοτίνι της Ιταλίας, όπου σήμερα φυλάσσεται, όπως και το μέρος των Λειψάνων που φυλάσσεται στο Ρωμαιοκαθολικό Ναό του Ριέτι.
Επίσης, κατά το 12ο αιώνα μ.Χ., μέρος υπολοίπων λειψάνων της Αγίας μεταφέρθηκαν από την Κωνσταντινούπολη στο Μοναστήρι του Αγίου Μιχαήλ με τους Χρυσούς Τρούλους στο Κίεβο, όπου παρέμειναν ως το 1930 μ.Χ., όταν μεταφέρθηκαν εκ νέου στον Καθεδρικό Ναό του Αγ. Βλαδίμηρου στην ίδια πόλη.
Την 1η Ιουνίου 2003 μ.Χ., μετά από ενέργειες του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστοδούλου προς την Ρωμαιοκαθολική Επισκοπή της Βενετίας και τον Επίσκοπό της Άγγελο Scolla, δόθηκε μέρος των Λειψάνων της Αγίας στην Εκκλησία της Ελλάδος.
Το Λείψανο παραλήφθηκε με τις δέουσες τιμές από τον Γενικό Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας Επίσκοπο Φαναρίου Αγαθάγγελο και κατατέθηκε στο ομώνυμο Προσκύνημα του Δήμου Αγίας Βαρβάρας Αττικής.
Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σ΄ άλλες Χώρες Αγία προστάτις πυροβολικού. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε ως Προστάτις του όπλου αυτού το 1828 μ.Χ. όπου και αναφέρεται η πρώτη σχετική τελετή με δοξολογία και παράθεση στη συνέχεια γεύματος όπου έλαβαν μέρος αξιωματικοί και οπλίτες πυρβολητές.
Στη Ορθόδοξη εικονογραφία η Αγία Βαρβάρα ζωγραφίζεται πολλές φορές μ’ ένα ποτήριο στο χέρι όντας προστάτιδα ενάντια στο αιφνίδιο θάνατο και μη θέλοντας να στερηθούν οι ετοιμοθάνατοι την θεία κοινωνία. Συχνά τη συναντούμε κοντά σ΄ έναν πύργο (με τρία παράθυρα) ή κρατώντας ένα βιβλίο (για τους ετοιμοθάνατους) ή ένα κλαδί φοίνικα.
Το θαύμα στο Πολυδένδρι
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων του Πολυδενδρίου, τις οποίες συνέλεξε το 1986 ο εφημέριος του χωριού, στα 1917 έπεσε επιδημία ευλογιάς στο χωριό. Πολλοί αρρώστησαν κι οχτώ απ’ αυτούς πέθαναν ενώ ήσαν κι άλλοι ετοιμοθάνατοι. Δύο από τους νεκρούς ήσαν απ’ το Γραμματικό γι’αυτό όλοι υποθέσανε ότι η αρρώστεια ήρθε από κει. Όλοι πανικοβλήθηκαν.
Πολλοί πήραν τά βουνά. Η χωροφυλακή απέκλεισε τά σπίτια στα οποία υπήρχαν άρρωστοι, καθώς και τους γύρω δρόμους, για να εμποδίσουν την εξάπλωση της επιδημίας. Άλλοι έπιασαν το πηγάδι της πλατείας και τις βρύσες του χωριού για να εμποδίσουν τους αρρώστους να μολύνουν το νερό.
Οι δυστυχείς άρρωστοι πήγαιναν στη δεξαμενή έξω από το χωριό για να πάρουν νερό. Τους νεκρούς δεν τους διάβαζαν στην Εκκλησία. Ο εφημέριος του χωριού ο παπα-Γιάννης ο Τσάκας κρυφά διάβασε μερικούς. Κάποιος γέροντας διηγείται:
«Κάποιον από τους νεκρούς τον πήγα εγώ σέρνοντας από το σπίτι στην Εκκλησία, νύχτα και τον θάψαμε. Μετά εγώ πήρα την κάπα του και κοιμήθηκα αλλά δεν κόλλησα την αρρώστεια».Πάνω στα μνήματα ρίχνανε ασβέστη για να μη μεταδοθεί η επιδημία.
Μέσα σ’αυτή την κατάσταση της απελπισίας και του πανικού, όπως διηγήθηκε η Άννα Βασιλάκου, ένα μικρό παιδί, ίσαμε 10 χρονών, ο Παναγιώτης Σπυρ. Σωτήρχος είδε σε όραμα στο εικονοστάσι την Αγία Βαρβάρα, η οποία του είπε:
«Να έρθετε να με πάρετε για να διώξω την αρρώστεια».Τότε ο παπα-Γιάννης με τους επιτρόπους της εκκλησίας πήγαν στο Αιγάλεω, στο ναό της Αγίας Βαρβάρας κι από κει με αυτοκίνητο έφεραν την θαυματουργή εικόνα της μέχρι τη διασταύρωση του χωριού.
Εκεί οι χριστιανοί την υποδέχθηκαν με ευλάβεια, συγκίνηση και κλάμματα, ενώ όλος ο δρόμος ήταν στρωμένος με δάφνες. Πέφτανε στην εικόνα και φώναζαν: «Βοήθησέ μας Αγία Βαρβάρα! Διώξε την αρρώστεια.» Έπειτα λιτάνευσαν την εικόνα γύρω απ’ το χωριό κι αμέσως-Θαύμα φοβερό!-η επιδημία έπαυσε.
Όχι μόνο δεν αρρώστησαν άλλοι, αλλά και όλοι οι άρρωστοι έγιναν καλά.
Από τότε, αυθόρμητα κι από ευγνωμοσύνη καθιερώθηκε στο Πολυδένδρι η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας σαν αργία. Έφτιαξαν εικόνα της Αγίας και οι κάτοικοι του Πολυδενδρίου πανηγυρίζουν με λαμπρότητα το θαύμα αυτό στις 15 Ιουλίου, την ημέρα δηλαδή που κατέφθασε στο χωριό τους η εικόνα της Αγίας, σαν απεσταλμένη του Σωτήρος Χριστού.