Ὁ ἅγιος Νεκτάριος μᾶς λέγει γιά τήν εἰκόνα τοῦ φιλάργυρου ἀνθρώπου «Ὁ νοῦς του σκοτίσθηκε, ἡ καρδιά του πωρώθηκε κι ἡ ψυχή του ἔχει διαφθαρεῖ.
Ὁ,τιδήποτε τό καλό εἶχε ἀποκτήσει στήν ψυχή του μαύρισε ἤ χάθηκε ἐντελῶς. Εἶναι ἄσπλαγχνος, ἄπονος, ἀσυμπαθής καί ἀνελεήμονας, τά πάθη τοῦ πλησίον του δέν συγκινοῦν τήν ἀναίσθητη καρδία του.
Ἡ δυστυχία τῶν ἀδελφῶν του δέν συγκινοῦν τά σπλάγχνα του, κανένα δέν σκέπτεται, δέν φροντίζει, δέν λυπᾶται, κανένα δέν συμπαθεῖ. Ἄν ἡ κοινωνία τῶν ἀνθρώπων χαθεῖ ἀπό πεῖνα, οἱ ἀποθῆκες του δέν θά ἀνοίξουν.
Τήν δυστυχία τῶν ἄλλων θεωρεῖ εὐκαιρία γιά τήν ἐπαύξηση τοῦ πλούτου του. Πλεονέκτης καί ἄπληστος ἐπωφελεῖται ἀπό τίς δυστυχίες τῶν ἄλλων καί χαίρει γιά αὐτές περισσότερο ἀπό ὅσο γιά τίς εὐφορίες τῆς γῆς καί τόν πλοῦτο τοῦ πλησίον του»1.
Ὁ γέροντας Παΐσιος μιλώντας γιά τήν εὐγνωμοσύνη πού πρέπει νά προσφέρουμε στόν Θεό, ἔλεγε «Μερικοί λένε “πιστεύω ὅτι ὁ Θεός θά μέ βοηθήσει”, καί ἀπό τήν ἄλλη προσπαθοῦν νά μαζεύουν χρήματα, γιά νά μή στερηθοῦν τίποτε. Αὐτοί ἐμπαίζουν τόν Θεό, γιατί δέν ἐμπιστεύονται τόν ἑαυτό τους στόν Θεό ἀλλά στά χρήματα. Ἄν δέν παύσουν νά ἀγαποῦν τά χρήματα καί νά στηρίζουν σέ αὐτά τήν ἐλπίδα τους, δέν θά μπορέσουν νά στηρίξουν τήν ἐλπίδα τους στόν Θεό. Δέν λέω νά μή ἔχουν οἱ ἀνθρωποι μιά οἰκονομία στήν ἄκρη γιά ὥρα ἀνάγκης, ἀλλά νά μή στηρίζουν τήν ἐλπίδα τους στά χρήματα καί δίνουν σέ αὐτά τήν καρδιά τους, γιατί ἔτσι ξεχνοῦν τόν Θεό. Δέν ἔχουμε καταλάβει τήν δύναμη καί τήν καλωσύνη τοῦ Θεοῦ. Δέν Τόν ἀφήνουμε νοικοκύρη νά μᾶς κυβερνάη, γι᾽ αὐτό ταλαιπωρούμαστε»2.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἑρμηνεύοντας τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ζακχαίου, τονίζει «Ἡ φιλαργυρία εἶναι αἰτία ὅλων τῶν κακῶν τῆς αἰσχροκέρδειας, τῆς τσιγγουνιᾶς, τῆς ἀστοργίας, τῆς ἀπιστίας, τῆς μισανθρωπίας, τῆς ἁρπαγῆς, τῆς ἀδικίας, τῆς πλεονεξίας, τοῦ τόκου, τοῦ δόλου, τοῦ ψεύδους, τῆς ἐπιορκίας καί ὅλων τῶν ὁμοίων μέ αὐτά. Ἐξ αἰτίας τῆς φιλαργυρίας γίνονται ἱεροσυλίες, λωποδυσίες καί κάθε εἶδος κλοπῆς· ἐξ αἰτίας τῆς φιλαργυρίας δέν ὑπάρχουν μόνο στούς δρόμους καί στήν ξηρά καί στά πελάγη ἅρπαγες καί ληστές καί πειρατές, ἀλλά καί μέσα στήν πόλη ἄδικα σταθμά καί ζύγια καί διπλᾶ μέτρα καί περίεργη κοπή καί παραχάραξη νομισμάτων, ὑπέρβαση ὁρίων, κακοί ἀνταγωνισμοί γειτόνων. Αὐτή καί ἔθνη ἐναντίον ἐθνῶν ὁδήγησε, καί φιλίες δυνατές διέλυσε, καί μερικές φορές διέσπασε καί συγγένειες, καί τήν πατρίδα κανείς πρόδωσε καί πρίν ἀπό ὅλα ὁ καθένας προδίδει τήν ψυχή του»3.Ὁ ἅγιος Κασσιανός ὁ Ρωμαῖος στόν λόγο του Περί φιλαργυρίας, γράφει «Οἱ ἐρεθισμοί τῶν ἄλλων παθῶν, ἐννοῶ τοῦ θυμοῦ καί τῆς ἐπιθυμίας, ἔχουν τίς ἀφορμές ἀπό τό σῶμα, καί κατά κάποιο τρόπο εἶναι ἔμφυτα καί ἔχουν τήν ἀρχή ἀπό τήν γέννηση. Γι᾽ αὐτό καί χρειάζεται πολύς καιρός γιά νά νικηθοῦν. Ἡ ἀρρώστια ὅμως τῆς φιλαργυρίας ἔρχεται ἀπό ἔξω καί μπορεῖ εὐκολότερα νά κοπεῖ ἄν καταβάλει κανείς ἐπιμέλεια καί προσοχή. Ἄν ὅμως παραμεληθεῖ, γίνεται πιό καταστρεπτική ἀπό τά ἄλλα πάθη καί δύσκολα φεύγει, γιατί εἶναι ρίζα ὅλων τῶν κακῶν, κατά τόν Ἀπόστολο…
Ὁ γέροντας Παΐσιος μιλώντας γιά τήν εὐγνωμοσύνη πού πρέπει νά προσφέρουμε στόν Θεό, ἔλεγε «Μερικοί λένε “πιστεύω ὅτι ὁ Θεός θά μέ βοηθήσει”, καί ἀπό τήν ἄλλη προσπαθοῦν νά μαζεύουν χρήματα, γιά νά μή στερηθοῦν τίποτε. Αὐτοί ἐμπαίζουν τόν Θεό, γιατί δέν ἐμπιστεύονται τόν ἑαυτό τους στόν Θεό ἀλλά στά χρήματα. Ἄν δέν παύσουν νά ἀγαποῦν τά χρήματα καί νά στηρίζουν σέ αὐτά τήν ἐλπίδα τους, δέν θά μπορέσουν νά στηρίξουν τήν ἐλπίδα τους στόν Θεό. Δέν λέω νά μή ἔχουν οἱ ἀνθρωποι μιά οἰκονομία στήν ἄκρη γιά ὥρα ἀνάγκης, ἀλλά νά μή στηρίζουν τήν ἐλπίδα τους στά χρήματα καί δίνουν σέ αὐτά τήν καρδιά τους, γιατί ἔτσι ξεχνοῦν τόν Θεό. Δέν ἔχουμε καταλάβει τήν δύναμη καί τήν καλωσύνη τοῦ Θεοῦ. Δέν Τόν ἀφήνουμε νοικοκύρη νά μᾶς κυβερνάη, γι᾽ αὐτό ταλαιπωρούμαστε»2.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἑρμηνεύοντας τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ζακχαίου, τονίζει «Ἡ φιλαργυρία εἶναι αἰτία ὅλων τῶν κακῶν τῆς αἰσχροκέρδειας, τῆς τσιγγουνιᾶς, τῆς ἀστοργίας, τῆς ἀπιστίας, τῆς μισανθρωπίας, τῆς ἁρπαγῆς, τῆς ἀδικίας, τῆς πλεονεξίας, τοῦ τόκου, τοῦ δόλου, τοῦ ψεύδους, τῆς ἐπιορκίας καί ὅλων τῶν ὁμοίων μέ αὐτά. Ἐξ αἰτίας τῆς φιλαργυρίας γίνονται ἱεροσυλίες, λωποδυσίες καί κάθε εἶδος κλοπῆς· ἐξ αἰτίας τῆς φιλαργυρίας δέν ὑπάρχουν μόνο στούς δρόμους καί στήν ξηρά καί στά πελάγη ἅρπαγες καί ληστές καί πειρατές, ἀλλά καί μέσα στήν πόλη ἄδικα σταθμά καί ζύγια καί διπλᾶ μέτρα καί περίεργη κοπή καί παραχάραξη νομισμάτων, ὑπέρβαση ὁρίων, κακοί ἀνταγωνισμοί γειτόνων. Αὐτή καί ἔθνη ἐναντίον ἐθνῶν ὁδήγησε, καί φιλίες δυνατές διέλυσε, καί μερικές φορές διέσπασε καί συγγένειες, καί τήν πατρίδα κανείς πρόδωσε καί πρίν ἀπό ὅλα ὁ καθένας προδίδει τήν ψυχή του»3.Ὁ ἅγιος Κασσιανός ὁ Ρωμαῖος στόν λόγο του Περί φιλαργυρίας, γράφει «Οἱ ἐρεθισμοί τῶν ἄλλων παθῶν, ἐννοῶ τοῦ θυμοῦ καί τῆς ἐπιθυμίας, ἔχουν τίς ἀφορμές ἀπό τό σῶμα, καί κατά κάποιο τρόπο εἶναι ἔμφυτα καί ἔχουν τήν ἀρχή ἀπό τήν γέννηση. Γι᾽ αὐτό καί χρειάζεται πολύς καιρός γιά νά νικηθοῦν. Ἡ ἀρρώστια ὅμως τῆς φιλαργυρίας ἔρχεται ἀπό ἔξω καί μπορεῖ εὐκολότερα νά κοπεῖ ἄν καταβάλει κανείς ἐπιμέλεια καί προσοχή. Ἄν ὅμως παραμεληθεῖ, γίνεται πιό καταστρεπτική ἀπό τά ἄλλα πάθη καί δύσκολα φεύγει, γιατί εἶναι ρίζα ὅλων τῶν κακῶν, κατά τόν Ἀπόστολο…
Ἡ φιλαργυρία ρίχνει τόν ἄνθρωπο στήν εἰδωλολατρία, γιατί ἀφοῦ ἀπομακρύνει ὁ φιλάργυρος τόν νοῦν του ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἀγαπᾶ εἴδωλα, δηλαδή ἀνάγλυφες εἰκόνες ἀνθρώπων πού εἶναι χαραγμένες πάνω στά νομίσματα»4.Ὁ Μέγας Βασίλειος σέ λόγο του θά πῆ γιά τόν φιλάργυρο «Τό κάθε τί τό βλέπεις ὡς χρυσό καί παντοῦ χρυσό φαντάζεσαι. Αὐτό σοῦ ἔχει γίνει ὄνειρο ὅταν κοιμᾶσαι, καί συνεχής ἔγνοια ὅταν εἶσαι ξύπνιος.
Ὅπως δηλαδή αὐτοί πού παραφέρονται ἀπό τρέλλα δέν βλέπουν τά πράγματα, ἀλλά φαντάζονται αὐτά πού τούς ὑπαγορεύει τό πάθος. Ἔτσι καί σέ σένα ἡ ψυχή πού ἔχει κατακυριευθεῖ ἀπό τήν φιλαργυρία παντοῦ χρυσό, παντοῦ ἄργυρο βλέπει. Περισσότερο εὐχάριστα θά ἔβλεπες τόν χρυσό παρά τόν ἥλιο. Εὔχεσαι ὅλα νά ἀλλάξουν καί νά γίνουν χρυσός κι ὅσο μπορεῖς τόν ἐφευρίσκεις βέβαια»5.
Ὁ ἀββάς Ἡσαΐας ὅταν ρωτήθηκε, τί εἶναι φιλαργυρία ἀποκρίθηκε «Τό νά μή ἔχης ἐμπιστοσύνη στόν Θεό, ὅτι φροντίζει γιά σένα, καί νά ἔχης χάσει τίς ἐλπίδες γιά τήν ἐκπλήρωση τῶν ὑποσχέσεών του καί νά ἔχης μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό σου»6.
Σημειώσεις:
1. Νεκταρίου Κεφαλᾶ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Ἅπαντα τόμ. Ε΄ σελ. 384.
2. Γέροντος Παϊσίου Λόγοι Β΄ σελ. 258.
3. Γρηγορίου Παλαμᾶ Ε.Π.Ε. τόμ. 11 σελ. 579.
4. Φιλοκαλία τόμ. Α΄ σελ.95 Ἐκδ Περιβόλι τῆς Παναγίας.
5. Βασιλειανό Ἀποθησαύρισμα Ἐκδ. Φωτοδότες σελ. 905.
6. Γεροντικό Ἐκδ. Παπαδημητρίου σελ. 88
Ορθόδοξος Τύπος, α.φ. 2018, 11 Απριλίου 2014
Σημειώσεις:
1. Νεκταρίου Κεφαλᾶ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Ἅπαντα τόμ. Ε΄ σελ. 384.
2. Γέροντος Παϊσίου Λόγοι Β΄ σελ. 258.
3. Γρηγορίου Παλαμᾶ Ε.Π.Ε. τόμ. 11 σελ. 579.
4. Φιλοκαλία τόμ. Α΄ σελ.95 Ἐκδ Περιβόλι τῆς Παναγίας.
5. Βασιλειανό Ἀποθησαύρισμα Ἐκδ. Φωτοδότες σελ. 905.
6. Γεροντικό Ἐκδ. Παπαδημητρίου σελ. 88
Ορθόδοξος Τύπος, α.φ. 2018, 11 Απριλίου 2014